Aronia czarnoowocowa (Aronia Melanocarpa) jest krzewem owocodajnym przed którego owocami otwiera się wielka przyszłość. Świat po okresie fascynacji chemią i syntetycznym poprawianiem przyrody wraca do naturalnej żywności i naturalnych leków.
Ojczyzną aronii są wschodnie rejony Ameryki Północnej, gdzie w stanie dzikim wykazuje duże zdolności przystosowania do różnych warunków.
Jest to duży krzew wysokości do 2,5m, a średnicy od 1,5 do 2m. Kwiaty ma zebrane w baldachogrona o średnicy 5-6cm składające się z około 20-25 białych kwiatów. Rozciągnięty okres kwitnienia rozpoczyna się w drugiej połowie maja. Szybkie zawiązywanie owoców aronii, eliminuje prawie zupełnie wpływ późnych przymrozków, a procent zawiązanych owoców waha się w granicach 80-90. Czas formowania owoców aronii w różnych latach wynosi 80-90 dni.
Owoce są okrągłe lub lekko wydłużone, koloru czarnego pokryte lekkim nalotem woskowym, o średnicy 8-12mm i wadze 1-1,5g.Krzewy aronii powstałe z rozmnażania wegetatywnego (tylko takie polecam do zakładania plantacji towarowych) owocują w trzecim, a nawet w drugim roku życia. Okres produkcyjności wynosi nawet ponad 20 lat. Roczna wydajność owoców z 1ha wynosi 8-15 ton, średnio 10 ton/ha. Uprawa aronii daje dobre wyniki ekonomiczne dzięki corocznemu, regularnemu i obfitemu owocowaniu.
Owoce aronii można użytkować zarówno w stanie świeżym, jak i w postaci przetworów. Ze względu na zawartość barwników antocjanowych, przetwory z aronii mają piękną, czystą barwę. Naturalny sok, nawet po stukrotnym rozcieńczeniu nie odbarwia się i ma różowe zabarwienie.
Tak jak w większości owoców, głównym składnikiem jagody aronii jest woda – 74-83%. Kolejną grupą są cukry stanowiące 10% masy świeżych owoców: zawartość glukozy i galaktozy wynosi 66-100 g/kg.
Ważnym komponentem owoców aronii jest błonnik. Wysuszone i zmielone wytłoki aronii zawierają 85% błonnika, przy czym 82% stanowi frakcja nierozpuszczalna w wodzie. W jej składzie znajduje się 25% celulozy, 20% lignin, i 20% hemiceluloz (Anioła i Górecka, 2004). Błonnik pełni ważną rolę w profilaktyce zmian nowotworowych przewodu pokarmowego, dzięki przyspieszaniu pasażu jelitowego. W świeżych owocach aronii możemy znaleść 56g/kg błonnika, w tym 3,4-5,8 g/kg pektyn (Tanaka i Tanaka, 2001). Przydatną cechą błonnika pochodzącego z owoców aronii jest możliwość uzyskania wysokiego stopnia rozdrobnienia. Obecnie w Niemczech „mąkę” aroniową, uzyskiwaną przez zmielenie wysuszonych wytłoków, wykorzystuje się do produkcji wysokobłonnikowego pieczywa.
Głównymi kwasami w owocach aronii są: kwas jabłkowy (0,61%), kwas winowy (0,35%), cytrynowy (0,12%) i bursztynowy. Całkowita zawartość kwasów to ok. 1,1-1,35%.
Kwasem posiadającym właściwości antyoksydacyjne jest kwas chlorogenowy, tworzy on także kompleksy z jonami metali. W świeżych owocach aronii jego zawartość wynosi 302 mg/100g suchej masy. Nie tyko jagody stanowią bogate źródło tego związku, w liściach aronii znajduje się 2014 mg kwasu chlorogenowego w 100g suchej masy (Denev i wsp. 2014). Jego rola w organizmach żywych jest nie do końca zbadana. Wiadomo, że występuje w wielu produktach: soku jabłkowym, kawie, herbacie, oraz dobrze wchłania się w przewodzie pokarmowym.
Kwas ten tak samo jak kawowy posiada zdolność blokowania kancerogenów. W doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach, udowodniono właściwości ochronne dla komórek wątroby skażonych czterochlorkiem węgla, oraz izotopami kobaltu i kadmu (Lamer-Zarawska i Oszmański, 1998). Ponadto jest skuteczną substancją działającą przeciwzapalnie oraz żółciopędnie (Kulomaa i wsp. 1997).
W badaniach Tsuneo Tanaki z roku 2001, wykonanych w Hokkaido Food Processing Research Center w Japonii, opracowano skład owoców aronii czarnoowocowej.
• β-karoten – 770,6 µg/100mg
• Błonnik – 56,2 g/kg
• β-kryptoksantyny – 4,63 mg/kg
• Witamina C – 137 mg/kg
• Witaminy z grupy B: B1-180 µg/kg, B2-200 µg/kg, B6-280 µg/kg, niacyna-3 mg/kg, kwas pantotenowy-2790 µg/kg, foliany-100 µg/kg
• Tokoferole – 17,1 mg/kg
• Witamina K – 242 µg/kg
Składniki mineralne:
• Potas – 2180 mg/kg
• Wapń – 322 mg/kg
• Magnez – 162 mg/kg
• Sód – 26 mg/kg
• Żelazo – 9,3 mg/kg
• Cynk – 1,47 mg/kg
• Mangan, miedź, jód
Pierwszym skojarzeniem z antocyjanami, oraz próbą ich zlokalizowania są kwiaty. Związki te, występujące w bardzo niewielkich ilościach, nadają barwę czerwoną, pomarańczową i niebieską płatkom kwiatów. Sama nazwa antocyjany, pochodząca od dwóch greckich słów „antos” – kwiat, oraz „kyanos” – niebieski, sugeruje ich główną rolę. Jak się natomiast okazało, znacznie większe ilości tych związków znajdują się w skórce owoców. Dużą zawartość antocyjanów posiadają owoce ciemnych jagód, a w szczególności aronii, bzu i porzeczki.
Pierwsze prace, w których wskazano najwyższą zawartość antocyjanów w owocach aronii przeprowadzono w Polsce na Akademii Rolniczej we Wrocławiu. W badań stwierdzono zawartość 500 mg antocyjanów w 100 g surowych owoców aronii, o 100 mg więcej niż w owocach czarnego bzu (Oszmański i Sapis, 1988).
Antocyjany są polifenolowymi związkami organicznymi, zaliczanymi do grupy flawonoidów. Barwniki te pochodzą od kationu flawyliowego (2-fenylobenzopiryliowego). Antocyjany możemy podzielić na antocyjanidyny i antocyjaniny. W wyniku hydrolizy kwaśnej antocyjanów uzyskujemy cukry, oraz antocyjanidyny, będące aglikonami. Antocyjany stosunkowo łatwo ulegają przemianom prowadzącym do zmiany barwy. Dodatkowo są to związki nietrwałe, wrażliwe na wysoką temperaturę, wysokie pH, dostęp tlenu, światła, obecność witaminy C, cukrów oraz enzymów. Antocyjany zawarte w owocach aronii (Tabela 3), wykazują dużo większą odporność na wyżej wymienione czynniki. Obecność sorbitolu oraz polimerów katechinowych stabilizuje antocyjany. Dodatkowo dzięki kondensacji tworzą podobne do tanin związki o złożonej budowie. Nadają one intensywną, trwałą barwę, oraz wytrącają się w postaci osadu w sokach.
Opracował: mgr Paweł Eggert
Owoce i naturalny sok aronii czarnoowocowej można polecić do szerokiego stosowania przy leczeniu nadciśnienia, arteriosklerozy, kataru żołądka, hemoroidów i chorób naczyń włosowatych. Ostatnie badania wykazały, że naturalna witamina P zawarta w owocach aronii może być bardzo przydatna jako środek zapobiegawczy i leczniczy przeciw szkodliwemu działaniu promieniowania na organizm ludzki. Oprócz wymienionej już witaminy P owoce aronii zawierają witaminy: C, PP, B2, B6, E i karotynę (prowitaminę A). Świeże owoce zawierają także mikroelementy jak: rad, molibden, bor, żelazo i jod. Porównanie owoców aronii do innych owoców bogatych w witaminę P np. cytryn lub mandarynek wypada wyraźnie na korzyść aronii czarnoowocowej. I tak podczas leczenia nadciśnienia podaje się choremu podczas czterodniowej kuracji witaminę P w postaci 1 kg świeżych owoców aronii w dawkach 25 dkg dziennie. Aby zastąpić owoce aronii cytrynami lub mandarynkami, należałoby podać 25 kg cytryn lub 35 kg mandarynek.
Owoce aronii czarnoowocowej ze względu na dużą zawartość garbników mają lekko cierpki smak co powoduje, że są mniej chętnie spożywane w stanie surowym. Jednakże po dodaniu cukru można z nich wytwarzać bardzo smaczne konfitury, galaretki, powidła, marmolady itp. Szczególnie cenne są konfitury przy produkcji których prawie w całości udaje się zachować P-aktywne związki. Aronia może być bardzo cennym dodatkiem do mięsa i drobiu.
Opracował
Mgr inż. Piotr Eggert
Polecamy również:
Uprawa aronii
Przepisy z owoców aronii
